Regelmatig barst de zon uit en ontstaat er poollicht. Maar wat is de zwaarste geomagnetische storm geweest die we kennen?
Er zijn verschillende berichten en lijsten op internet te vinden. Een belangrijkste maat om ordening aan te brengen, is de Disturbance Storm-Time (DST) Index. Deze is in 1964 bedacht en tot 1957 teruggerekend. Op poollicht.be is de top 50 sinds 1957 te vinden. Bij oudere stormen wordt deze DST geschat. De historische waarden worden in nieuwe onderzoeken regelmatig aangepast.
Vanaf een waarde lager dan -500 nT is er sprake van een super magnetische storm (SMS). Men denkt dat de DST maximaal kan dalen tot -2500 nT.
Wanneer we de historische data bekijken, kunnen we de stormen van 1770, 1859, 1872 en 1921 tot de grootste van de laatste tijd rekenen. Het Carrington Event in 1859 wordt met deze DST ingeschat op een herhaaltijd van 500 jaar. In 2012 was er een enorme vergelijkbare uitbarsting op de zon die onze planeet mistte.
| Datum | Bijzonderheden | Cyclus | Minimum DST | X |
|---|---|---|---|---|
| 2 september 1859 | Carrington Event Waargenomen tot 18 NB | 10 | -964 nT1 | X45* |
| 17 september 1770 | 2 | -928 nT2 | ||
| 13, 14 en 15 mei 1921 | Waargenomen tot op 13 ZB | 15 | -907 nT* | X28* |
| 4 februari 1872 | Chapman-Silverman storm Waargenomen tot op 20 NB | 11 | -801 nT*3 | |
| 28 augustus 1859 | Enkele dagen voor het Carrington Event | 10 | -673 nT4 | |
| 13 en 14 maart 1989 | 22 | -594 nT | X15 | |
| 25 en 26 september 1909 | 14 | -595 nT* | ||
| 31 oktober 1903 | Zwaarste storm in een minimum | 14 | -513 nT* | |
| 28 maart 1946 | 18 | -512 nT* | ||
| 1 maart 1946 | 18 | -464 nT* | ||
| 4 juli 1941 | 18 | -451 nT* | ||
| 15 juli 1959 | 19 | -430 nT | ||
| 20 november 2003 | Halloween solar storm | 23 | -427 nT | X28 |
| 11 februari 1958 | 19 | -424 nT | ||
| 13 september 1957 | 19 | -423 nT | ||
| 11 mei 2024 | 25 | -412 nT | X8.9 |
De gevolgen van een uitbarsting op de zon voor de aarde zijn wisselend. Zo kan het zijn dat de ergste zonnewind langs de aarde scheert of dat de aarde vol in het pad van de storm ligt. Ook zien we dat de zware zonnestormen van 1989 en 1921 te maken hadden met meerdere uitbarstingen, waarbij de eerste storm, de weg vrijmaakte voor de tweede. Soms gaat het om een periode van weken met uitbarstingen op de zon, waarbij enkele dagen pieken.
Door de DST-waarde kunnen we stormen die bekend zijn beter plaatsen. De storm van 17 november 1882 komt niet lager dan -386 nT, de storm van 24 maart 1940 niet lager dan −389 nT en de Fátima Storm van 25-26 januari 1938 niet lager dan -336 nT. Daarom zijn ze niet genoemd in bovenstaande lijst, terwijl ze wel indruk maakten op de mensen in die tijd.
Oudere uitbarstingen
Van uitbarstingen van voor 1859 weten we minder. Maar dankzij onderzoek in ijskernen en beschrijvingen vanaf het jaar 800 is een en ander terug te vinden. Tussen 1645 en 1715 was er weinig activiteit op de zon. Dit noemen we het Maunder Minimum.
- 15 februari 1730 – vergelijkbaar met 1989.
- 6 tot 8 maart 1582 – vergelijkbaar met 1909 en 1989.
- 1279 kandidaat Miyake Event.
- 1052
- 26 december 992 – Miyake Event, 60% van de kracht van de uitbarsting van 774-775.5
- 774 – 775 Miyake Event, zeer grote uitbarsting, 10 keer krachtiger dan het Carrington Event uit 1859.
- -664 – -663 Miyake Event.
- -5259 Miyake Event, vergelijkbaar met de 774-775 uitbarsting.
- -5410 kandidaat Miyake Event.
- -5628 kandidaat Miyake Event.
- -7176 Miyake Event, vergelijkbaar met de 774-775 uitbarsting.
- -12450 Miyake Event, krachtigste uitbarsting van de zon die bekend is. Twee keer zo sterk als de 774-775 uitbarsting.
Miyake Event = grote uitbarsting die is bevestigd a.d.h.v. boomringen.
Kandidaat Miyake Event = mogelijk grote uitbarsting die kracht Miyake Event behaald.
Verschil CME en zonnevlam
| Zonnevlam | Coronal Mass Ejection (CME) |
|---|---|
| Uitbarsting van elektromagnetische straling. | Eruptie van plasma en deeltjes. |
| Bereikt de Aarde in 8 minuten. | Bereikt de Aarde in 1 tot 4 dagen. |
| Komt aan tijdens dag. | Raakt vooral de poolgebieden en afhankelijk van de sterkte de lagere breedten. |
| Verstoort het radioverkeer op de korte golf. | Verstoort het magnetisch veld van de Aarde. |
| Wordt uitgedrukt in M en X-waarden. | Wordt uitgedrukt in G of K-waarde |
- What Is the Lowest Latitude of Discrete Aurorae During Superstorms? – Love, Mann, Qvick, Mursula (2025) ↩︎
- What Is the Lowest Latitude of Discrete Aurorae During Superstorms? – Love, Mann, Qvick, Mursula (2025) ↩︎
- What Is the Lowest Latitude of Discrete Aurorae During Superstorms? – Love, Mann, Qvick, Mursula (2025) ↩︎
- What Is the Lowest Latitude of Discrete Aurorae During Superstorms? – Love, Mann, Qvick, Mursula (2025) ↩︎
- Buisman: noorderlicht op 21 oktober 992 en heel sterk op 26 december 993 (kerststijl). Dit is dus eigenlijk nog 992, want het nieuwe jaar begint dan op 25 december. De deskundigen hebben het over het 993/994 event, omdat ze niet op de hoogte zijn van historische tijdrekening. ↩︎